De laatste vrijdag van de vakantie was ik in de Efteling. Ik was er al geruime tijd niet meer geweest, mijn laatste bezoek stamde alweer uit 2019. Dit komt mede doordat ik tijdens corona niet in een ‘toegetakeld’ park rond wilde lopen, en er nadat de meeste maatregelen zijn verdwenen nog geen geschikt moment is geweest om het park te bezoeken. Natuurlijk wilde ik nog wel een laatste maal van het Spookslot genieten, dus vrijdag 2 september was het zo ver. Sinds mijn vorige bezoek zijn er behoorlijk wat nieuwigheden toegevoegd. De Zes Zwanen had ik bijvoorbeeld ook nog niet gezien. Genoeg te zien en te beleven dus, en door de lange tussenpoos werd het ook mogelijk met een wat frissere blik naar zaken te kijken. Sommige dingen werden daarmee goed gerelativeerd, andere toch ook wel bevestigd. Ik heb helaas niet echt foto’s gemaakt, maar dat hebben heel wat deskundigere fotografen al wel gedaan. Ik bespreek graag eens alle (voor mij) nieuwigheden en opvallende zaken, in soort van logische volgorde.
Entree
Wie het park sinds corona niet bezocht, treft bij binnenkomst gelijk de ene nieuwigheid na de andere. Zeker nu het hele entreegebied op de schop ligt. Een kritiekpunt wat voor mij bevestigd werd; de servicefaciliteit op de parkeerplaats is een smet op de aanloop naar het Huis van de Vijf Zintuigen. Het is onlogisch geplaatst, weliswaar netjes afgewerkt maar van zichzelf niet mooi en verkwanseld de zichtlijn. Als dit echt een stukje ‘mismanagement’ vanwege het hotel is mogen ze zich echt voor hun kop slaan. Naar het hotel ben ik heel erg benieuwd. De routing is nu op zich niet onlogisch, als dat enigszins zo blijft. Zeker als de looproute langs het theater gaat, heb je best wat imposante aanblikken bij binnenkomst. Ik blijf er alleen voor vrezen of het hotel niet té massaal gaat zijn op deze plek. Het idee van een fysieke afscheiding op die plek, met een restaurant icm Aquanura, dat is een welkome ontwikkeling. Bij die 6 etages er bovenop heb ik mijn twijfels… De ontwerpen zien er goed uit en qua klasse zal het best aansluiten bij het Huis en het Theater, maar het is beslist kolossaler dan het nu is.
Het punt van het Sprookjesbos is ook al aangehaald. Het kan niet anders dan dat Pinokkio enorm overschaduwd gaat worden door het hotel. Wild idee; bouw over de monstervis een mooie grot, zodat die meer gescheiden van het huisje is én je de sfeer meer kunt bepalen. Door de dansende schoentjes dan wellicht naar de overkant van het pad te verplaatsen, haal je de zichtlijn van het hotel in elk geval weg.
Max & Moritz
De grootste nieuwigheid van de afgelopen jaren. De attractie heeft veel kritiek gekregen, en ik denk niet onterecht. Een grote plus is de ontwikkeling van het gebied er omheen, grotendeels bepaald door Backerei Krümel. Wát een sfeervolle locatie is dat geworden zeg! 100% afgewerkt, mooie, authentieke details en storytelling op een leuke, subtiele manier. Tel daarbij het uitmuntende assortiment op en je hebt een parel in de Efteling te pakken. Vanwege een glutenallergie heb ik niets gegeten. Ik wist wel dat er glutenvrije opties waren, maar het was redelijk druk dus ik heb het even aan me voorbij laten gaan. Ik heb wel overal eens rondgekeken en sfeer gesnoven. Met het terras van Frau Boltes Küchen erbij wordt het al snel een sfeervolle bedoening. Soms ook een beetje ‘koppen lopen’, maar dat is natuurlijk ook afhankelijk van de tijd van het jaar. Ik zou zeggen, haal die overige kraampjes weg en zet er nog een mooie bar neer. De streken van Max en Moritz die in het gebied te zien zijn, zijn goed weergegeven en vormen leuke details.
Dan de attractie zelf. Wat niet meewerkt, is dat het gebied nu natuurlijk ontzettend kaal is, ook in verband met de werkzaamheden rondom het Spookslot. Ik ben benieuwd of dat met de jaren nog noemenswaardig verbeterd. Aan de kant van de ommuring van de attractie, staan bijvoorbeeld weinig bomen. Ook de loods van Fabula is héél prominent aanwezig en echt een sfeerbreker. Het idee van een alpenweide snap ik, maar dat komt niet echt uit de verf door alle supports en achtbaantrack waar het gebied mee vol staat. Bovendien is de wachtrij een enorm kale boel. Daar gaat sowieso niks groeien en dat is nu echt een lelijke plek midden in de actie. Als men die volgens het originele plan het aangelegd, slingerend door het gebied, was het ook al een heel ander zicht geweest.
Van de baantjes zelf deed ik alleen de blauwe baan van Max. De wachttijd was prima, maar ik vond het als single rider na 1x wel mooi geweest tussen al het kindergedruis. Het is een prima baantje. De helix geeft nog best wat pit en de versnelling is een mooi fun-element. Achteraf denk ik dat Moritz misschien wel meer de moeite waard is. Bij Max rijd je uit het station eigenlijk meteen tegel de lelijke Fabula-loods aan, en het thema element van de ontploffing is minder goed te zien dan het scheetkussen volgens mij.
Mocht de wachtrij nog eens goed aangepakt worden en de beplanting heeft een aantal jaar de tijd gehad, dan is het volgens mij een prima kinderattractie in de Efteling. Als de Fabula-loods nog wordt aangekleed vanwege het hotel is dat absolute winst.
Het Spookslot
De voornaamste reden van mijn bezoek was natuurlijk het Spookslot. Bij elk bezoekje aan de Efteling, voorheen zo’n beetje één of twee keer per jaar, was ik er altijd te vinden. Hierbij zeg ik wel meteen dat ik dan niet elke keer de show bezocht, maar zeker wel langs en door het gebouw struinde. De wachtrij en de Ronde Zaal, zoiets gaat nooit meer op die manier gebouwd worden. Geen meanderhekje te zien, echte materialen en de vele eater-eggs en complete duisternis waren een sfeerschepper van jewelste. Ook nu was het een genot om gewoon even in de Ronde Zaal te vertoeven en de stem van Tom van Beek te horen vertellen over de Burggraaf van Capelle van Kaatsheuvel. Het publiek was zich zeker bewust van de naderende sluiting, want zowel in de rij als tijdens de show was het stil, of werd om stilte gemaand als mensen luidruchtig waren. Och, deed men dat ook maar bij attracties die niet door de sloopkogel bedreigd werden.
De hoofdshow blijft prachtig, maar ik ontken het manco niet. De kille ruimte waarin de bezoeker staat, het dikke glas wat een grote barrière is; anno 2022 was het geen optimale beleving meer. Nog steeds vind ik het erg zonde dat daarmee ook het sfeervolle exterieur verdwijnt. Én dat een walkthrough attractie plaats maakt voor een ‘rit in een karretje’ attractie. De Efteling drijft voor een groot deel op de erfenis van haar verleden, en hoe mooi de vervanger ook wordt, die erfenis is nu wel een stukje kleiner geworden. Het markante gebouw met zijn 2 verschillende aanzichten en de onorthodoxe attractie die erin huisde zijn qua sfeer lastig te evenaren. Toch ben ik zéér benieuwd naar Danse Macabre. De Efteling en Intamin is er veel aan gelegen om hier een top-notch belevenis van te maken. We krijgen in principe gewoon een world’s first! Het besluit is nu eenmaal genomen, dus ik hoop maar dat we over 2 jaar weggeblazen worden door een sferische topattractie. Die staat in een dicht bos!
Ruigrijk
Ook in Ruigrijk was een voor mij nieuwigheidje te bespeuren, namelijk Nest!. De kaalslag viel me er nog erg mee. Ik ben niet door heel de speeltuin gelopen. Zoals vermeld was ik alleen op pad en dan vind ik het op dat soort plekken raar om er als volwassene in je eentje rond te lopen. Ik ben wel even naar binnen gelopen en heb even rond gekeken. Het staat mooi in het groen en als speeltuin volstaat het. Dat mindervalide kinderen er ook uit de voeten kunnen is natuurlijk top. Thematisch sluit het niet aan bij waar ik de Efteling in vind uitblinken. Nu is dat lastiger met speeltoestellen, maar niet onmogelijk. En het feit dat de attracties zelf als thema fungeren vind ik altijd zo cheesy. Maar dit is een prima geval van; als het je stoort laat je het links liggen en dan heb je er ook geen last van.
Verder moet me wel van het hart dat ook Ruigrijk enorm kaal en sfeerloos aandeed. Het was een zonnige dag, dus daar lag het niet aan. De nog steeds kale omgeving van de Python helpt ook niet mee en de achtbaandichtheid van Joris en de Draak heb ik nooit een vooruitgang gevonden. Met het verdwijnen van Polka Marina is toch een fijn stukje dynamiek van het plein verdwenen. Pluspunt blijft natuurlijk de Baron. Een schot in de roos en dat is nog steeds zo. Sterker nog, de operations liepen bijzonder soepel toen ik er was, waardoor zelfs de wachtrij kort was, bleef en lekker doorliep. Daar is wel een karrenvracht aan personeel voor nodig. Ik ben benieuwd of ze dat echt voor altijd zo blijven doen. De vele details in alle voorshows en het ophaalgebouw blijven smullen. Hier wordt op een zeer efficiënte wijze een verhaal vertelt. Degene die niet alles meekrijgt, krijgt het duidelijk uitgelegd in de narratie en degene die juist dat stukje kan dromen doet zich tegoed aan alle kleine sleuteldetails in het decor. Is er trouwens een reden dat men bij het vrijgeven van de trein de grote hendel niet meer overhaalt? Of ligt dit gewoon aan het personeel in kwestie? De Efteling bewees hier nog steeds klassiekers te kunnen maken. Hopelijk blijft de Baron de liefde krijgen die hij verdiend. De mist in de tunnel stond nu bijvoorbeeld uit, wat wel jammer is. Een co2 shot in de tunnel lijkt me altijd nog een toevoeging, als uitbeelding van de witte wieven in de aanval.
Het kreupele broertje van De Baron, De Vliegende Hollander, had geen beste dag. Hoewel de wachtrij maar kort was, ben ik toch even het eerste deel van de normale rij in geglipt. Ten slotte wordt in de studeerkamer en smokkelgang de sfeer gemaakt. Daarna ben ik omgedraaid en via de single riders line naar binnen gegaan. Gelukkig maar, want eenmaal in de boot was er bedroevend weinig om naar te kijken. Geen mist en geen watergordijn of projectie. Door de lamp op de boot zie je in deze ruimtes dan ook gewoon de industriewanden van de loods. Heel treurig allemaal. De Vliegende Hollander is ook zo’n naam waarmee de Efteling zich echt kan onderscheiden. Zodra de tijd komt dat deze baan echt op is, hoop ik dat ze het aandurven het bekende concept eens écht met handen en voeten aan te pakken. Een darkride á la Pirates Shanghai leent zich er perfect voor. Als we dan een stoere darkride krijgen met heftige stukken (draaiingen, afdalingen) dan mag daar van mij best een laf stukje coaster voor opgeofferd worden.
De Wereld van Sindbad
De laatste nieuwigheid, de Wereld van Sindbad. Alles is daar echt een vooruitgang. Archipel is erg sfeervol, al ben ik benieuwd hoe leuk dit blijft als het geen 25+ graden met zon is. Het is een prima parcourtje, maar iets van interactie in de hutjes was misschien wel leuk geweest. Een sfeervol zicht is het in elk geval wel. Zo ook sirocco. Het ziet er allemaal zeer gelikt uit. Ik heb de attractie zelf niet bezocht, maar wel een paar rondjes staan kijken. Je mist misschien nog een centerpiece in het midden, maar ook hier is het verhaaltechnisch allemaal heel fijn gedaan. Hoe leuk zou het zijn als er aan de achterkant van Sirocco, aan de kant van de speelweide, ook iets attractiefs in het Sindbad thema werd gerealiseerd! Dan is sirocco, de zeestorm waar Sindbad steeds in belandt, echt het middelpunt of de overgang tussen alle verhalen. Ik ben heel benieuwd naar fase 2, net zoals bij Max en Moritz lijkt het me erg leuk om in dit hele gebied overal stukken verhaal te kunnen ontdekken. Wellicht kan daar in de hutjes van Archipel ook iets mee gedaan worden.
Vogel Rok blijft een prima baan en een heerlijk capaciteitsmonster. Wat me opviel is dat er allerlei nieuwe effecten aan de rit zijn toegevoegd. Op zich leuk, al zal het verhaal nooit lekker uit de verf komen met dit attractietype. En jammer van de twinkels en effecten door de muziek. Alle lichteffecten waren prima en maakten de attractie weer lekker fris.
Door het werken met themagebieden wordt Carnaval Festival straks wel echt een einzelgänger/vreemde eend in de bijt. Zeker als naast de Wereld van Sindbad Circus Balancé komt te liggen, waar Carnaval Festival eventueel veel beter bij aansluit. Wellicht dat ze daar nog een creatieve oplossing voor bedenken.
Iemand deelde op dit forum een fanontwerp van Panorama als een als oosterse haven aangeklede foodhall. Meteen doorvoeren, want wat men nu met La Place heeft gedaan is echt een schande. De Vrolijke Noot had nog een bepaalde sfeer, maar dit is echt nog sfeerlozer dan de gemiddelde bedrijfskantine. De routing is ook niet mega doordacht en het was ook niet helemaal fris. De snackcorners hadden best een wachttijd overal, dus ik bedacht om hier even een frietje te halen. Normaal is een oerhammetje ook wel lekker en weer eens wat anders dan de zoveelste snack, maar het was nu gewoon echt niet lekker. Echt een achteruitgang, zowel voor Panorama als La Place. Ik hoop dat men hier dus goed de bezem doorhaalt, en dat ‘fase 2’ niet enkel betekent dat er wat oosterse lampjes worden opgehangen.
De Zes Zwanen
Hulde! Ik ben verliefd! Wát een sfeerschepping hier! Fantastisch hoe dit toch vrij grote tafereel, zó prachtig verstopt ligt in het Bos. Een heerlijk serene rust in dit gebiedje, het slim slingerende toegangspad wat een mooie afwisseling is in het bestrate sprookjesbos. Van mij mogen ze dit soort betonpaden op meer plekken in het bos gaan gebruiken. Alles is perfect aangekleed of mooi gedecoreerd, de soundscaping is sterk. Ik had al wel filmpjes gezien, en daar vond ik het brei-effect nooit zo mooi uit de verf komen. In het echt is dit stukken beter. Ook vanuit de bootjes zie je Elisa breien en zich pas oprichten als de zwanen binnen zijn. Het stil leggen van de bootjes is nu op een gek punt. De voorste zwaan is al uit de grot en de tweede ligt bij de uitgang, waardoor alleen de laatste boot nog profijt heeft van het sti liggen en goed in de grot rond kan kijken. Het zou logischer zijn als de eerste zwaan stopt op de plek waar nu de 2e zwaan stopt, naast het gebreide hemdje. Dan kan iedereen nog iets meer van de scène zien. Maar het is prachtig uitgevoerd. De timing van binnenvaren matcht mooi met de muziek en het staat bol van de details. Zo ook op de galerij, waar het koningsthema in veel leuke details terugkomt. De rijm van Wieteke van Dort is sfeervol. De bankjes bij de uitgang behoren nu al tot mijn nieuwe favoriete stukjes park 😊
Darkrides
Nu alle nieuwigheden zo’n beetje zijn besproken, benoem ik hier nog even wat andere zaken die me zijn opgevallen. Allereerst de darkrides. Symbolica heeft me positief verrast. Ik was eerst niet helemaal overtuigd van de attractie, maar de aanpassingen aan de spanningsboog, met de interruptie van Punctuele halverwege, maakt het een stuk beter te volgen. De extra lampjes in de Koningszaal zorgen ook voor wat meer bombast, hoewel ze het ook meer kermis-like maken. Het is wat overdadig, maar zorgt daarmee wel meer voor een climax, zoals het uiteindelijk ook bedoeld is. De spanning in de kas zou van mij extra benadrukt mogen worden, maar het is met recht een attractie die de Efteling als themapark op de kaart zet. Overigens ben ik daarna ook weer eens spontaan Polle's binnengelopen voor een lekkere hartige pannenkoek. Blijft een heerlijke plek. Het personeel had er zin in en was vriendelijk. Binnen een uurtje stond ik weer buiten, hulde!
Ongekroonde koning van de darkrides en van het park blijft toch wel Fata Morgana. Ik was diep onder de indruk van de staat van de attractie. De fijne cadans van de attractie blijft ongeëvenaard. Ook hier is een tijdje sprake geweest van overmatig gebruik van geluidseffecten en twinkels door de muziek heen, maar dit was al een stuk beter in balans. De spanningsopbouw die gecreëerd wordt met muziek en suggestie, blijft van wereldklasse. Hoewel er misschien hier en daar een tulband wat scheef zat, lag de attractie er verder fris en tiptop bij. Prachtig voorbeeld van sfeerschepping zonder specifiek verhaal, het is jammer dat dat vandaag de dag minder gewaardeerd wordt en dus minder gedaan wordt. Symbolica is door het verhaal vertellen toch wat fragmentarischer en dat merk je terug in de flow van de attractie. Maar Fata Morgana blijft een genot om een paar keer te bevaren.
Droomvlucht blijft ook een publieksfavoriet, zij het er eentje die meer moeite heeft om overeind te blijven dan de eerder besproken oosterse broer van de attractie. De wereld van elfjes en trollen heeft het niet altijd makkelijk. Los van de technische manco’s van het ritsysteem en de noodplatformen, heeft de attractie ook de neiging om wat stoffig te worden. Gelukkig ligt er voor Droomvlucht een Python-reanimatie in het verschiet. Ook hier mag men verder gaan dan het alleen technisch herstellen van de attractie. In de kasteelscènes mag de illusie van een oneindige verte worden verbeterd. In het kastelenrijk is de duidelijke rand van het plafond een sfeerbreker en bij de hemelburchten is het licht genoeg om de draagconstructies te zien. Ook de donkere overgangen, bedoeld als neutrale tussenruimte, voelen tegenwoorden wat vreemd aan. Het zompenwoud was tijdens mijn bezoek al even droog als de echte natuur buiten. Maar los daarvan blijft ook Droomvlucht een heerlijk sferische rit van wereldklasse.
De laatste klassieker, na Baron, Fata en Droomvlucht, blijft Villa Volta. Het grote publiek lijkt de attractie wat te vergeten, getuige de wachtrij die op een gemiddeld drukke dag niet boven de 10 minuten (één ritje wachten) uitkomt, maar wat een ervaring blijft het. Voordeel hiervan is dat de groep wat kleiner is en men meer aandacht voor het verhaal en de rit heeft. Ik zat met een groep buitenlandse mensen voor wie alles nieuw was. Hoewel zij het verhaal niet konden volgen, keken ze in de eerste voorshow wel steeds op als er een stem uit een andere hoek klonk, klonk er verrast gemompel bij het verhaal van Hugo en waren de uitroepen en het applaus in de hoofdshow niet van de lucht. Een attractie die dát nog bij mensen teweeg kan brengen, verdient het om gekoesterd te worden. Hopelijk wordt Danse Macabre ook een thematisch sterke toevoeging in de traditie van deze rides. Van mij mag de Efteling meer die toer op. Laat de achtbanen even links liggen, en onderscheid jezelf door themabelevingen weg te zetten die men in Disney of Toverland niet kan vinden.
Slotpleidooi
Het was fijn om na zo’n lange tijd weer in de Efteling te zijn. De huidige tijd voelt echt alsof er een nieuwe fase in de ontwikkeling van het park voor de boeg staat. Een ontwikkeling waarin er minder wordt geleund op het verleden, maar waarin veel vernieuwd wordt. Dat is altijd spannend, want we houden van de Efteling omwille van dat verleden. Een verleden waarin de Efteling vaak voorloper was, simpelweg vanwege het feit dat ze vaak de éérste waren. In combinatie met de creatieve geest van Ton van de Ven was men daardoor vaak origineel en uniek. Gelukkig zijn de creatieve geesten die nu aan het roer staan van mogelijk hetzelfde kaliber. Het maakt dat ik het niet minder jammer en pijnlijk vindt om sommige historie te zien verdwijnen, gelukkig kijk ik met interesse uit naar wat komen gaat, en dat is ook weleens anders geweest. Mijn volgende bezoek zal beslist ook minder lang op zich laten wachten dan de zeker 3 jaar die het nu geduurd heeft. Sterker nog, ik overweeg een abonnement aan te schaffen om wat vaker ‘bliksembezoekjes’ te kunnen brengen en zo minder afhankelijk te hoeven zijn van vrije dagen en beschikbaarheid. Tot snel!
